Armia jugosłowiańska z lat 1918-1939 w dokumentach polskiego wywiadu wojskowego

Bez wątpienia Bałkany nie były dla II RP kierunkiem priorytetowym, jeśli chodzi o politykę zagraniczną. Królestwo Jugosławii nie było bowiem dla Warszawy ani rywalem, ani też, biorąc pod uwagę jego potencjał i wynikającą z niego pozycję międzynarodową, nie stanowiło materiału na wartościowego sojusznika. Nie mniej jednak pod kilkoma względami kraj ten darzony był szczególną uwagą polskich czynników polityczno ? wojskowych. Pierwszym powodem był fakt przebywania na terytorium Królestwa SHS pozostałości ?białej? armii rosyjskiej pod dowództwem barona generała lejtnanta Piotra Nikołajewicza Wrangla. Z oczywistych względów, możliwości rekonstrukcji ?białej? armii rosyjskiej, a także jej wpływy na klasę polityczną i korpus oficerski państwa południowych Słowian, interesowały stronę polską. Drugim istotnym czynnikiem, determinującym charakter relacji polsko ? jugosłowiańskich były ambitne plany spółki przemysłu zbrojeniowego SEPEWE, która planowała podbić rynek jugosłowiański. Trzecim ? bodaj najistotniejszym czynnikiem, były plany Warszawy dotyczące budowy alternatywnych tras tranzytowych dla transportu materiału wojennego na wypadek konfliktu zbrojnego z jednym z wielkich sąsiadów. Doświadczenia z okresu wojny z Sowietami uwidoczniły polskiemu kierownictwu potrzebę wyznaczenia nowych szlaków, które omijałyby nieprzychylnie nastawioną Czechosłowację. Jugosławia, posiadająca porty i dostęp do Morza Adriatyckiego, była pod tym względem atrakcyjnym partnerem. Warto również podkreślić znaczenie Królestwa Jugosławii dla Polski, w kontekście członkostwa tego kraju w tzw. Małej Entencie.Niniejsza praca została podzielona na cztery rozdziały. Rozdział pierwszy, stanowiący wprowadzenie do problematyki: ?Charakterystyka polsko ? jugosłowiańskich relacji w okresie międzywojennym?, składa się z trzech podrozdziałów. Pierwszy z nich omawia okoliczności powstania Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. W drugim przedstawiono specyfikę i charakter relacji polsko ? jugosłowiańskich, podejmując kwestie natury politycznej ale także i wojskowej. Trzeci podrozdział przedstawia Królestwo SHS/Jugosławii jako przedmiot rozpoznania Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego, charakteryzując sposób pracy attaché wojskowego, jego umiejscowienie w strukturach państwowych, przepływ i rodzaj pozyskiwanych informacji, a także dalszy proces ich weryfikacji przez odpowiednie komórki Oddziału II.W rozdziale drugim (Armia jugosłowiańska w świetle akt Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego) przedstawiono okoliczności powstania armii jugosłowiańskiej. Ponadto dokonano analizy jej organizacji, w tym także najwyższych władz wojskowych. W rozdziale znalazł się ponadto podrozdział opisujący zasady służby w armii jugosłowiańskiej, a także kolejny, dotyczący charakterystyki tamtejszego korpusu oficerskiego.Rozdział trzeci (Organizacja, uzbrojenie i ogólna charakterystyka broni głównych armii jugosłowiańskiej) został poświęcony organizacji, uzbrojeniu i ogólnej charakterystyce broni głównych armii jugosłowiańskiej. Szczegółowej analizie pod tym względem została poddana: piechota, artyleria oraz kawaleria.Rozdział czwarty (Organizacja, uzbrojenie i ogólna charakterystyka pozostałej części armii jugosłowiańskiej i jej marynarki wojennej) przedstawia organizację, uzbrojenie i ogólną charakterystykę pozostałych broni i służb armii jugosłowiańskiej, takich jak lotnictwo, marynarka wojenna, wojska inżynieryjne, wojska pancerne, żandarmeria, wojska graniczne oraz tabory.Uzupełnienie pracy stanowi spis tabel i rycin wykorzystanych w pracy, a także odrębny materiał ilustracyjny przedstawiający armię jugosłowiańską. Zaprezentowane, nie publikowane dotychczas fotografie pochodzą ze zbiorów akt Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego, a także ze zbiorów cyfrowych Muzeum Lotnictwa w Krakowie oraz ze zbiorów prywatnych autora.