Dzieła wszystkie, t. 32, Mniejsze kwestie dyskutowane

Mniejsze kwestie dyskutowane zawierają trzy dzieła św. Tomasza z Akwinu: Kwestie dyskutowane o duszy, Kwestię dyskutowaną o stworzeniach duchowych (wydaną pierwszy raz po polsku) oraz Kwestię dyskutowaną o zjednoczeniu Słowa wcielonego.

Najbardziej znane dzieło Akwinaty, Summę teologii, porównuje się czasem do gotyckiej katedry z jej starannie przemyślaną strukturą. Kwestie zamieszczone w tym tomie można uznać – jak pisze we wprowadzeniu Janusz Pyda OP – za prace przygotowawcze w warsztacie architekta, który „przed zastosowaniem konkretnych rozwiązań czy pomysłów na placu budowy musi je dokładnie przeliczyć, szczegółowo rozrysować i wykonać staranny ich model”.

„Kwestie dyskutowane” (quaestiones disputatae) były w średniowieczu formą prowadzenia zajęć uniwersyteckich, a także niezależnym od nich gatunkiem pisarstwa naukowego. Jako forma zajęć polegały na rozbudowanej debacie na zaproponowany temat, opracowanej następnie i skonkludowanej przez „mistrza” odpowiedzialnego za całość. Były to niekiedy jakby „turnieje teologów”. To właśnie opracowanie i rozstrzygnięcie takich dyskusji przez św. Tomasza utrwalone zostało w formie pisemnej.

Kwestie dyskutowane o duszy i Kwestia dyskutowana o stworzeniach duchowych stanowią wykład Tomaszowej filozofii stworzeń duchowych (uzupełniając się wzajemnie, a niekiedy powtarzając niektóre zagadnienia). Powstały w Rzymie w latach 1265-1268, gdy św. Tomasz miał około czterdziestu lat.

W dziełach tych mierzy się on z całym wachlarzem pytań filozoficznych i teologicznych nawiązujących m.in. do dziedzictwa Platona, Arystotelesa i Awerroesa. Rozważa, czy istnieją stworzenia duchowe i jakie są ich rodzaje. Na czym polegają różnice między nimi? Jakie są relacje substancji duchowych do ciał, a w szczególności duszy ludzkiej do ciała? Jak ma się dusza do swych władz? Czym jest „intelekt możnościowy”, a czym „intelekt czynny”? Jaki jest status duszy oddzielonej od ciała?

W tych rozważaniach dominuje metafizyka, ale Pismo Święte pozostaje punktem odniesienia.

Trzecim dziełem zawartym w 32 tomie jest Kwestia dyskutowana o zjednoczeniu Słowa wcielonego. Powstała ona prawdopodobnie w 1272 roku i stanowi przykład „chrystologii filozoficznej”, będąc analizą tajemnicy wcielenia Chrystusa z użyciem narzędzi filozoficznych. Akwinata dobiera je w taki sposób, by pomogły wniknąć w znaną na podstawie Objawienia prawdę o tym, że Bóg stał się człowiekiem. W pięciu artykułach wchodzących w skład tej kwestii św. Tomasz zastanawia się przede wszystkim nad unią hipostatyczną, tj. zjednoczeniem natury ludzkiej i boskiej w Chrystusie.

W skrócie:

O serii:

Dzieła św. Tomasza, zebrane w ramach 70-tomowej serii Dzieła wszystkie Tomasza z Akwinu, należą do europejskiego i światowego kanonu intelektualnego i stanowią ważną inspirację do pogłębionych intelektualnych poszukiwań.

Tomaszowe dzieło, w zależności od tłumaczenia, liczy od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy stron. Do jego spuścizny odwołują się nie tylko katolicy, lecz również chrześcijanie innych wyznań, a także niewierzący specjaliści rozmaitych nauk humanistycznych, w tym ekonomiści i politycy.

Serię opracowują: Fundacja Pro Futuro Theologiae, Instytut Tomistyczny i Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze. W projekcie bierze udział wielu wybitnych tłumaczy oraz badaczy twórczości św. Tomasza z Akwinu.

Projekt Dzieła wszystkie Tomasza z Akwinu został objęty honorowym patronatem Ministra Edukacji i Nauki.