Elementarz polskiej kultury

„Elementarz polskiej kultury” to publikacja, którą pragniemy zwrócić uwagę na unikatowe miejsce, jakie zajmują polscy twórcy na światowej mapie kultury ostatnich stu lat. Książka przedstawia 44 powstałe po 1918 roku dzieła, które zyskały duży międzynarodowy rozgłos, są reprezentatywne dla twórcy i które po prostu wypada znać. To ściągawka, podpowiedź, na jakich artystów warto zwrócić uwagę, w jakich okolicznościach powstawały ich najważniejsze dzieła i dlaczego akurat te prace mają wpływ na światową kulturę do dziś.

Podzieliliśmy je na 11 dziedzin kultury - literatura, grafika, malarstwo, film, muzyka klasyczna, jazz, teatr, rzeźba, fotografia, architektura i nowe technologie - a te z kolei reprezentują cztery prace. Dokonany przez autorów wybór jest subiektywny, ale to doskonały pretekst, by o polskiej sztuce rozmawiać, poznawać ją i doceniać. W książce 44 wybitne dzieła zostały zinterpretowane przez 11 współczesnych polskich ilustratorów. Ich graficzny komentarz do przeszłości to dzisiejsze spojrzenie na to, co w naszej kulturze ważne, inspirujące i otwarte na świat.

Zaprezentowani w książce twórcy: Magdalena Abakanowicz, Tomasz Bagiński, Mirosław Bałka, Roman Cieślewicz, Henryk Mikołaj Górecki, Jerzy Grotowski, Tomasz Gudzowaty, Edward Hartwig, Agnieszka Holland, Krzysztof Ingarden, Tadeusz Kantor, Krzysztof Kieślowski, Krzysztof Komeda, Robert Konieczny, Lucjan Korngold, Stanisław Lem, Jan Lenica, Krystian Lupa, Witold Lutosławski, Tamara Łempicka, Czesław Miłosz, Chris Niedenthal, Maciej Nowicki, Krzysztof Penderecki, Roman Polański, Grzegorz Rosiński, Zbigniew Rybczyński, Zofia Rydet, Andrzej Sapkowski, Wilhelm Sasnal, Zbigniew Seifert, Tomasz Stańko, Władysław Strzemiński, Alina Szapocznikow, Rosław Szaybo, Karol Szymanowski, Wisława Szymborska, Franciszka Themerson, Olga Tokarczuk, Michał Urbaniak, Andrzej Wajda, Krzysztof Warlikowski, Krzysztof Wodiczko, Andrzej Wróblewski.

Autorzy o książce:
„Pisząc Elementarz polskiej kultury chcieliśmy pokazać, jak wielu mamy twórców, których dzieła są znaczącym elementem światowej kultury. Jak wpływowy, różnorodny i wielowymiarowy jest nasz dorobek kulturalny. Przypomnieć dowody na to, że polska sztuka potrafi zawojować świat – tylko my zbyt rzadko zdajemy sobie z tego sprawę. Warto uświadomić sobie, że największe sukcesy w formach nowoczesnych odnosimy w wieku XX i współcześnie. Choć zwykło się sądzić, że Polacy mają klasyczne gusta, to paradoksalnie świat zdobywaliśmy dziełami o awangardowym, innowacyjnym, przełomowym charakterze. Nasza awangarda była jednak inna niż zachodnia. Przesiąknięta romantycznym duchem nie walczyła z tradycją, ale twórczo ją przetwarzała. Nie odrzucała przeszłości, tylko szukała nowych sposobów czerpania z niej. To ta inność uwiodła świat.
Dokonany przez nas wybór jest w stu procentach subiektywny – i łatwo znaleźć 44 argumenty, aby wskazać 44 inne dzieła i 44 innych twórców, ale o to nam właśnie chodzi: żeby o polskiej sztuce rozmawiać, a przy okazji ją poznawać, oswajać i propagować.
Drugim, równie istotnym, powodem powstania Elementarza była chęć współpracy z wyjątkowo zdolnymi graficzkami i grafikami. Udało nam się zaprosić siedem wszechstronnych artystek i czterech błyskotliwych artystów, którzy przygotowali autorskie interpretacje wybranych dzieł. Ich ilustracje stanowią główną, wizualną treść książki – to oni pokazują 44 wybrane dzieła. Elementarz jest więc nie tylko przyczynkiem do rozmowy o polskiej sztuce po 1918, ale też o wyjątkowym zjawisku, jakim jest dzisiejsza eksplozja graficznych talentów w Polsce”.
- Małgorzata Miśkowiec, Ewa Solarz, Karol Szafraniec
 
„Proces wyboru nazwisk do książki wiązał się z masą dylematów. Każde było dyskutowane i  analizowane. Żałuję, że nie mogłam napisać o wszystkich tych, którzy mi osobiście są bliscy i którzy przez swoje dzieła mnie kształtowali. Cieszę się jednak, że mogłam przybliżyć kilka postaci naprawdę ważnych dla świata . Mam nadzieję, że staną się inspirujące również dla Czytelników”.
- Małgorzata Miśkowiec

„W moich tekstach starałem się koncentrować na tym, co atrakcyjnego kryło się w dziełach naszych twórców dla odbiorcy światowego. Taka perspektywa sprawia, że nawet bardzo znane nazwiska (Miłosz, Wajda) mogą nagle jawić się nieco inaczej niż jesteśmy do tego przyzwyczajeni”.
- Karol Szafraniec

„Nie ukrywam, że przygotowanie tej książki było dla mnie wspaniałą, bardzo kulturalną przygodą. Bezkarnie godzinami mogłam oglądać filmy, słuchać muzyki, czytać książki – wciąż ciężko pracując. Mam nadzieję, ze Elementarz zainspiruje Was do podobnych wysiłków. Polecam!”
- Ewa Solarz
 
Autorzy:
Ewa Solarz, historyk sztuki, kuratorka wystaw, autorka książek "Ilustrowany elementarz dizajnu" (2015), "Ilustrowany elementarz polskiego dizajnu" (2017) i "Wszystko widzę jako sztukę" (2018). Przez wiele lat dziennikarka i redaktor naczelna w magazynach i serwisach wnętrzarskich, dziś zajmuje się popularyzacją polskiej kultury w kraju i zagranicą. Kuratoruje szereg projektów i wystaw związanych z dizajnem, ilustracją książkową i ekologią, tworzy i prowadzi warsztaty i lekcje. Współpracuje m.in. z Instytutem Adama Mickiewicza, Narodową Galerią Zachęta, Łódź Design Festival, Gdynia Design Days, Muzeum Miasta Gdyni, Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli, Galerią Arsenał w Białymstoku, Instytutem Designu Kielce, Zamkiem Cieszyn, Instytutem Polskim w Sztokholmie, Berlinie, Budapeszcie, STGU, Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.

Karol Szafraniec, kulturoznawca-filmoznawca, edukator filmowy, prelegent, kurator. Absolwent Instytutu Sztuk Audiowizualnych UJ. Współpracownik MCK SOKÓŁ w Nowym Sączu oraz Mazowieckiego Instytutu Kultury w Warszawie. Szef Dyskusyjnego Klubu Filmowego „KOT". Prowadzi zajęcia edukacyjne z zakresu kultury audiowizualnej - zarówno autorskie, jak i będące częścią ogólnopolskich projektów. Podwójny laureat Ogólnopolskiego Konkursu Prelegentów Filmowych 2011 (Nagroda Główna, Nagroda Publiczności), nominowany do nagrody PISF 2017 w kategorii „edukacja filmowa”. Pomysłodawca i kurator interdyscyplinarnych projektów kulturalnych, m.in. "Antonisz. Interpretacje", Festiwal Sztuk Wizualnych "Relacje".  Tworzy podcast „Audio/Wizualny”.

Małgorzata Miśkowiec, kulturoznawczyni, historyk sztuki, kuratorka. Absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (kulturoznawstwo międzynarodowe) i Uniwersytetu Warszawskiego. Pracuje w Instytucie Adama Mickiewicza, gdzie zajmuje się projektami związanymi ze sztuką wizualną i dizajnem. W dotychczasowej pracy zajmowała się koordynacją wystaw oraz projektów międzynarodowych w Galerii Sztuki Współczesnej BWA SOKÓŁ w Nowym Sączu. Współpracowała z najwybitniejszymi polskimi i zagranicznymi artystami, kuratorami oraz instytucjami. Współtworzyła międzynarodowy projekt targów sztuki International Art Fair Warsaw 2016. Kuratorka projektów wystawienniczych i dyskursywnych: "Antonisz. Interpretacje", "Wzory Przyszłości", „SILESICUM”, Festiwal Sztuk Wizualnych „Relacje”.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących ze Funduszu Promocji Kultury
Partner: Kraków Miasto Literatury Unesco