Filozofia sztuki

Książka prof. Henryka Kieresia stanowi wykład filozofii sztuki, rezultat wielu lat prac naukowych, doświadczenia i badawczego namysłu profesora akademickiego nad jedną z najważniejszych dziedzin ludzkiej aktywności. Autor pyta o przyczyny transformacji współczesnej estetyki w antyestetykę oraz sztuki w antysztukę oraz odsłania ich cywilizacyjny i filozoficzny kontekst. Książka składa się z ośmiu części. Dwie pierwsze ukazują cywilizacyjne i filozoficzne podstawy kryzysu w sztuce. W pierwszej Autor analizuje ideowy kontekst współczesnego sporu o sztukę, począwszy od zjawiska sztuki awangardowej, a skończywszy na antysztuce, ukazując jego najgłębsze filozoficzne racje, wśród których wymienia spory: esencjalizmu i antyesencjalizmu, estetyzmu i antyestetyzmu, modernizmu i postmodernizmu, oraz konsekwencje ideologii socjalizmu w dziedzinie sztuki. W drugiej części Autor przedstawia wpływ dwóch wielkich tradycji filozoficznych na rozumienie sztuki: idealizmu i realizmu. W wewnętrznie zróżnicowanej tradycji idealizmu wyodrębnia: racjonalizm i irracjonalizm, modernizm i postmodernizm, by ukazać odmienność koncepcji sztuki wypracowanych przez te nurty. Na tle konsekwencji idealizmu dla rozumienia sztuki Autor ukazuje kompetencje filozofii realistycznej dla podjęcia i twórczego rozwiązania problemu sztuki oraz wskazania jej neutralnej i uniwersalnej teorii. Kolejne części książki odnoszą się do filozoficznej interpretacji sztuki. Autor wyjaśnia czym jest sztuka, wskazuje na jej podmiotowe i przedmiotowe racje, specyfikę i cel artystycznej twórczości oraz jej związek z naturą i jej sposobem celowego działania, aż w końcu sytuuje sztukę w kontekście teorii aspektu. Sztuka jest tu prezentowana na tle koncepcji kultury i jej głównych działów. Zanim jednak Autor przejdzie do jej omówienia, zatrzymuje się w części czwartej na kwestii celu sztuki i sposobu jej działania. Część ta obejmuje ponadto problem podziału sztuk w aspekcie historycznym i antropologiczne kryterium podziału, a także omawia status bytowy dzieła sztuki. Kolejne cztery części książki dotyczą sztuki na tle teorii aspektu: wobec prawdy jako celu poznania, wobec dobra jako celu działania moralnego, piękna-celu twórczości, oraz wobec świętości, w kontekście religii. W każdej z tych części Autor dyskutuje z dziedzictwem idealizmu: sporami o prawdę i jej idealistycznymi koncepcjami, dylematami idealistycznych aksjologii, kryzysem modernistycznej teorii piękna, ważnym dla sztuki religijnej sporem pomiędzy ikonofilią czy ikonoklazmem, proponując rozwiązanie aporii na gruncie realizmu filozoficznego. Autor ukazuje w ten sposób, że problem współczesnego kryzysu sztuki może być zasadnie rozwikłany wyłącznie na terenie filozofii, zaś proponowane rozwiązania ukazują ogromny potencjał filozoficznego realizmu dla wyjaśniania problemów i korekty błędnych interpretacji filozoficznych. Autor przypomina, że rozstrzygnięcie sporu między idealizmem i realizmem wpływa na oblicze naszej cywilizacji i kultury. Książka ta o arcybogatej zawartości stanowi zatem lekturę obowiązkową nie tylko dla adepta humanistyki czy odbiorcy sztuki, ale i dla każdego czytelnika zainteresowanego filozofią i jej kompetencjami w wyjaśnianiu podstaw kultury