Komisja Edukacji Narodowej
Studia i szkice z dziejów polskiej kultury intelektualnej

Tom prezentuje bogactwo i skomplikowane przemiany w zakresie nowożytnej kultury intelektualnej, przede wszystkim na gruncie oświeceniowych reform szkolnych, a zwłaszcza przeprowadzonych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, ale ukazanych na tle europejskim. Presja rozwijających się nauk przyrodniczych sprzyjała odchodzeniu od szkolnictwa ukierunkowanego humanistycznie i filozoficznie w kierunku postępującego wzmocnienia kształcenia o charakterze zawodowym. Wzrastająca rola centralnych władz państw absolutystycznych wyznaczała oświacie nowe zadania wychowawcze, czyniąc ze szkolnictwa fundament nowego ładu ideowego i społeczno-politycznego. W odradzającej się Rzeczypospolitej zmiany te dokonały się w szkolnictwie kościelnym, początkowo w oświacie prowadzonej przez zakon pijarów, a po kasacie zakonu jezuitów, których szkoły przejęło państwo, przynajmniej postulatywnie, w odniesieniu do całości ówczesnej oświaty, zwłaszcza szkolnictwa średniego i wyższego. Stąd też niniejszy tom łączy obydwa typy reform, akcentując na zasadzie tzw. długiego trwania ich relatywnie pojętą ciągłość, zarówno w wymiarze naukowym, jak i ideowym, a także ich religijno-moralistyczny i obywatelski charakter.Niniejsza publikacja chce się skromnie wpisać w obchody 100-lecia odzyskania niepodległości oraz 100-lecia KUL, widząc w tym rocznicowym zespoleniu niegasnący znak nadziei, że rzetelnie prowadzone szkolnictwo będzie niezastąpionym fundamentem ładu ideowego, społecznego i gospodarczego naszej Ojczyzny, a KUL zachowa w niej swe trwałe i znaczące miejsce.