Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury
Między bohaterstwem a agenturą. Studia i materiały Tom 2

KOŚCIÓŁ KATOLICKI W CZASACH KOMUNISTYCZNEJ DYKTATURY
MIĘDZY BOHATERSTWEM A AGENTURĄ. STUDIA I MATERIAŁY. TOM II
Autorzy: Praca zbiorowa
ks. Jan Szczepaniak
Ryszard Terlecki
Koedycja: Instytut Pamięci Narodowej
Papieska Akademia Teologiczna

klasyfikacja: naukowe
kategoria: Nauki społeczne
Projekt publikowania opracowań opartych na dokumentach komunistycznego aparatu bezpieczeństwa, przechowywanych w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej, zrodził się wiosną 2006 r. W archidiecezji krakowskiej powstała wówczas komisja "Pamięć i troska", powołana przez ks. kardynała Stanisława Dziwisza dla oceny sytuacji, powstałej w wyniku ujawniania kolejnych faktów współpracy osób duchownych z bezpieką w latach 1944-1989. Zadaniem komisji było wypracowanie zasad oceny moralnej faktu współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa oraz norm postępowania duszpasterskiego w przypadku jej podjęcia. Równocześnie ks. Kardynał poprosił historyków pracujących na Papieskiej Akademii Teologicznej, by podjęli się oceny zasadności zarzutów stawianych księżom. Ponieważ pracownicy Wydziału Historii Kościoła PAT nie chcieli występować w roli recenzentów, badających jedynie wiarygodność faktów, ujawnionych już przez media lub publikacje naukowe, przyspieszono realizację wcześniejszego pomysłu powołania zespołu badawczego opracowującego materiały zgromadzone w archiwach IPN, dotyczące prześladowania i inwigilowania Kościoła katolickiego. Do zespołu zaproszeni zostali historycy z Papieskiej Akademii Teologicznej oraz Instytutu Pamięci Narodowej, a wydania efektów prac tego zespołu podjęło się wydawnictwo WAM, należące do Ojców Jezuitów.
Redaktorzy Studiów i materiałów przewidują opracowywanie i publikowanie kolejnych tomów, poświęconych przede wszystkim archidiecezji krakowskiej. Podstawą publikowanych prac będą dokumenty IPN, poddane gruntownej analizie i uzupełnione o inne źródła historyczne. Celem planowanej serii wydawniczej jest ukazywanie zarówno przykładów niezłomnej postawy Kościoła w okresie komunistycznej dyktatury, jak i przypadków zdrady oraz sprzeniewierzenia się swojemu powołaniu przez osoby duchowne.
W cytowanych dokumentach autorzy i redaktorzy ograniczyli swoje ingerencje do poprawy lapsus calami, błędów ortograficznych oraz wstawienia znaków interpunkcyjnych.
Studia i materiały stanowią zbiór opracowań oraz edycji źródeł, opartych przede wszystkim na zasobach archiwalnych Instytutu Pamięci Narodowej, poddanych krytycznej analizie i uzupełnionych o kwerendę w innych archiwach i zbiorach. Założeniem prezentowanego wydawnictwa jest przedstawienie zarówno przykładów heroicznej i niezłomnej postawy ludzi Kościoła, jak również ukazanie przykładów zdrady i sprzeniewierzenia się powołaniu przez osoby duchowne.
W tomie II znajdują się m. in. rozprawy poświęcone inwigilacji kościoła krakowskiego w czasie obchodów milenijnych w roku 1966 i działaniom wymierzonym przeciw Arcybiskupiemu Seminarium Duchownemu w Krakowie oraz opracowania dotyczące ks. Józefa Gorzelanego, ks. Józefa Dewera, Edwarda Leśniaka i tajnych współpracowników "Kurowski" ("Wiktor") i "Kos".


ROZPRAWY
* Bezstresowy rozmówca (ks. Józef Szczotkowski)
* Główne założenia i cele działań SB wobec peregrynacji kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w archidiecezji krakowskiej (1967-1968)
* Inwigilacja Kościoła katolickiego przez SB podczas obchodów milenijnych w 1966 roku w Krakowie
* Komunistyczne władze wobec Arcybiskupiego Seminarium Duchownego w Krakowie
SYLWETKI
* Ks. Józef Dewera (1911-1977) - duszpasterz Ognia"
* Archidiecezja krakowska w świetle relacji informatora Kos" z lat 1952-1955
* Strategia unikania współpracy. Przypadek Edwarda Leśniaka
* Zawartość teczek tajnego współpracownika o pseudonimach Kurowski" i Wiktor"
* Od Turysty" do Głaza": podwójna rola ks. Józefa Gorzelanego
ŹRÓDŁA
* Sprawozdanie z pracy Wydziału VI Wojewódzkiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie za okres od września 1955 do 30 września 1956 roku
* Księża di