Kształcenie mówcy
Ksiegi VIII 6 - XII

Marek Fabiusz Kwintylian (ok. 35 r. - ok. 96/97 r.) jest autorem podręcznika wymowy Institutio oratoria (Kształcenie mówcy) w dwunastu księgach. Pracę rozplanował na trzy zasadnicze części traktujące o sztuce (ars), mistrzu (artifex), dziele (opus). Kwintylian jest zwolennikiem tradycyjnego podziału wykładu retoryki na inventio (wynalezienie tematu), dispositio (rozplanowanie treści mowy), elocutio (język i styl), memoria (ćwiczenie pamięci), pronuntiatio albo actio (sposób wygłoszenia mowy). Trzy zasadnicze rodzaje wymowy to: iudiciale (sądowy), demonstrativum (doradczy), laudativum (pochwalny).Tłumaczony tekst rozpoczyna się od ostatniej, szóstej części księgi ósmej, tj. od analizy tropów retorycznych. W księdze dziewiątej Kwintylian argumentował, czym różnią się figury od tropów, przedstawił figury myśli, figury mowy, artystyczne ułożenie słów. Księgę dziesiątą rozpoczął rozważaniami o zasobie słów a następnie omówił naśladowanie, sposób pisania i poprawiania tekstu, przedmiot treści w pracach pisemnych, przedmiot mowy w przemyśleniu, przygotowanie i podtrzymanie improwizacji. W księdze jedenastej rozważał zagadnienia stosowności, pamięci, oratorskiego wygłoszenia mowy. Ostatnią, dwunastą księgę rozpoczął wstępem i uwagami, że nie można być mówcą, jeśli nie jest się człowiekiem szlachetnym. Następnie przekonywał, że konieczna jest znajomość prawa cywilnego i historii, czynników kształtujących obyczaje, czasu odpowiedniego do rozpoczęcia działalności sądowej. Pouczał, na co zwracać uwagę przy podejmowaniu się i objaśnianiu spraw sądowych, przypominał, na co zwracać uwagę w trakcie procesu. Zakończył księgę uwagami o stylu i ogólną, podsumowującą całość dzieła, konkluzją.