Marksizm a socjologia
Wybór pism

Kazimierz Kelles-Kraus był nietuzinkową postacią na polskiej scenie politycznej końca XIX wieku. Marksista i patriota, naukowiec i polityk, zwolennik niepodległości Polski oraz idei socjalizmu, autor koncepcji, która godziła potrzeby narodu z międzynarodowym socjalizmem. Jego prace, choć z ducha marksistowskie, łączyły wątki pochodzące z teorii niemieckich idealistów, francuskiego pozytywizmu, a także współczesnej mu socjologii "psychologii społecznej", tworzącej mosty między badaniem zachowań pojedynczych jednostek i całościowych systemów społecznych. Najbardziej oryginalny w myśli Kelles-Krauza wydaje się fakt, że w swojej analizie społeczeństwa konsekwentnie wychodził poza dogmaty marksizmu, czerpiąc interpretację z innych szkół myśli. W jego pracach bez trudu odnaleźć można oryginalne rozważania na temat powiązań materializmu ekonomicznego z koncepcjami Giambattisty Vica, Auguste'a Comte'a, Jean-Jacquesa Rousseau, nie mówiąc o Immanuelu Kancie czy wreszcie Georgu Wilhelmie Friedrichu Heglu. Niewątpliwie za jego szczytowe osiągnięcie możemy uznać prawo określające rolę przeszłości w formowaniu nowych idei społecznych. Intuicja socjologiczna kierowała go także w stronę innych tematów kreowania wyobraźni narodowej dla odgórnie przyjętych celów, konstrukcji tradycji w imię potrzeb teraźniejszości, kwestii normy i odchylenia w porządku społecznym które doczekały się rozwinięcia w socjologii dopiero wiele lat, a czasem nawet wiele dekad, później.