Mury i szczeliny. Przestrzenie getta warszawskiego

Przestrzeń getta warszawskiego, zamknięta w granicach murów, była niewątpliwie opresyjna, zaprojektowana tak, aby dokonać ekonomicznego drenażu i fizycznego wyniszczenia jej mieszkańców.

Justyna Majewska w swojej monografii pokazuje, jak przestrzeń abstrakcyjna, istniejąca początkowo jedynie w imaginarium nazistów, przemienia się w miejsce doświadczane. Autorka podejmuje próbę zrozumienia tego doświadczenia, odtworzenia perspektywy ludzi, którzy zostali stłoczeni w granicach murów – jak je widzieli i odczuwali? Rozważania o proksemicznym wymiarze getta, oparte na analizie przestrzeni publicznej (czyli ulicy i kamienicy) oraz prywatnej (mieszkania), uzupełnione są tu opisami z użyciem takich kategorii jak dźwięk czy zapach. Książka, będąca zmienioną wersją pracy doktorskiej napisanej pod kierunkiem prof. Barbary Engelking i obronionej w 2022 roku w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, zawiera także nowatorskie ustalenia o procesie wymiany mieszkań między Żydami i Polakami.

Tytuł tej książki, mury i szczeliny, odnosi się nie tylko do realnego muru, który na rozkaz Niemców budowano w Warszawie od 1940 roku, aby podzielić miasto na tę i tamtą stronę. Myślę o nich także w sensie metafory. Cegły reprezentują doświadczanie w getcie głodu, chorób, strachu, tęsknoty, poniżenia, lęku, przemocy, aż w końcu śmierci. Szczeliny symbolizują próby zmiany opresyjnej przestrzeni getta i ustanawiania w nim alternatywnych mikroświatów, punktów cywilnego oporu, przestrzeni akceptacji. – fragment Wprowadzenia