O duszy nauczycielstwa – przed stu laty i dziś

Tytuł tego opracowania: O duszy nauczycielstwa – przed stu laty i dziś*, sugeruje, że czas w istotny sposób może mieć wpływ na morale i inne przymioty stanu nauczycielskiego; mówimy tu wszak nie o jednostkach, ale o zbiorowości. Dusza zbiorowości to pojęcie nieścisłe, symboliczne. Dzisiaj jego użycie może nawet razić, zwłaszcza tych, którzy są nieskorzy do stosowania miar i ocen metafizycznych. A jednak musimy na temat tak – zdawać by się mogło – niepopularny mówić i pisać, bo dzisiaj od nauczyciela coraz mniej się wymaga. Coraz mniej wymaga, choć obciąża się go pracą ponad siły, z góry niejako zmuszając, by zrezygnował z osiągania jak najlepszych wyników, ze stawiania ambitnych celów. Takie są realia. Nauczyciel musi wyżyć od początku do końca miesiąca, a pobory na ogół mu tego nie zapewniają. Nie może się zdeklasować swoim ubóstwem, przynajmniej nie powinien, żeby ratować resztki swego autorytetu. Co mu pozostało? Branie dodatkowych zajęć bez wyboru i bez rachuby czasu, jakim dysponuje? Czy w natłoku zajęć i trosk może jeszcze walczyć o jakość swojej „duszy"? „Duszy” pedagogicznej, oczywiście. Pytania takie trzeba sobie postawić w trakcie, a może lepiej po zakończeniu lektury niewielkiej książki Jana Władysława Dawida, o której tu będzie mowa.