Oblicza totalitaryzmu
Polskie doświadczenie z agresją III Rzeszy i ZSRR

Totalitaryzm jako ustrój polityczny, w którym wszelkie zachowania społeczne nadzoruje autorytarna władza, opiera się na ścisłej doktrynie. Oficjalnej ideologii podporządkowane jest społeczeństwo, którym zarządza monopolistyczna partia polityczna, prowadzona przez wodza-dyktatora. Hierarchia partyjna, wspierana terrorem tajnej policji, całkowicie kontroluje środki masowego przekazu, siły zbrojne i centralnie planowaną gospodarkę. System arbitralnie definiuje zło: grupy etniczne lub społeczne. Celem, po pokonaniu tak wskazanego wroga, staje się ustanowienie na zawsze totalitarnego porządku. Do walki o to musi stanąć całe społeczeństwo, utrzymywane w gotowości różnymi formami przemocy.XX wiek - dzięki rozwojowi cywilizacyjnemu, w tym technik medialnych - stworzył warunki do powstania państw totalitarnych. W latach trzydziestych II Rzeczpospolita znalazła się pomiędzy dwiema takimi potęgami. Na polskim terytorium, które stało się najpierw przestrzenią sojuszu ZSRR i III Rzeszy, a potem ich starcia, zaznano najmocniej obu tych militarno--policyjnych porządków. To doświadczenie do dzisiaj określa nietypową w Europie pamięć społeczną - w Polsce obaj agresorzy kojarzą się ze zniewoleniem i śmiercią, żaden - z ustanawianiem wolności.