Opozycja i opór społeczny w Polsce po 1956 roku Tom 3
Rolnicza ?Solidarność? w Polsce 1980?1989

Niniejszy tom stanowi próbę poszerzenia naszej wiedzy o ?Solidarności? rolników. Instytut Pamięci Narodowej jest jednym z ośrodków naukowych szczególnie predysponowanych do badania tej sfery historii ruchu ludowego, zwłaszcza pod kątem jego relacji z władzami PRL. Ze względu na specyfikę badań prowadzonych przez instytut, w części artykułów istotny, choć nie dominujący jest właśnie ten aspekt dziejów rolniczych związków.Tom składa się z dwu części: ogólnopolskiej i regionalnej. Pierwszą otwiera artykuł Antoniego Kury Skala poparcia społecznego dla rolniczej ?Solidarności? w 1981 roku, w którym autor analizuje rozwój tego związku zawodowego na tle zmieniającej się sytuacji politycznej i społecznej oraz próbuje odpowiedzieć na pytanie, jak popularna była idea NSZZ RI ?Solidarność?. Krzysztof Osiński w pracy Strajk rolnikóww siedzibie WK ZSL w Bydgoszczy (16 marca ? 17 kwietnia 1981 r.) odsłania kulisy protestu, który stał się zarzewiem ogólnokrajowego konfliktu między władzami a ?Solidarnością? (tzw. bydgoski marzec), a który autor analizował w szerszym kontekście we współtworzonych przez siebie książkach. Andrzej Kaczorowski w artykule Internowania uczestników ruchu solidarnościowego na wsi zajął się problemem bardzo istotnym w związku z represjami, jakie spotykały działaczy ruchu rolniczego w stanie wojennym, i przedstawił pieczołowicie gromadzone informacje dotyczące tego aspektu walki władz z rolniczą ?Solidarnością?.W części dotyczącej studiów regionalnych znalazły się artykuły mikrohistoryczne. Wojciech Gonera w artykule Niezależny ruch chłopski na Kujawach Zachodnich (1980?1981) analizuje historię lokalnych ogniw związku. Mateusz Szpytma (Zjednoczone Stronnictwo Ludowe w województwie krakowskim wobec rolniczej ?Solidarności? 1980?1981) oraz Marcin Zwolski (Służba Bezpieczeństwa wobec rolniczej ?Solidarności? w województwie suwalskim w 1981 r.) zajmują się relacjami związku z innymi aktorami sceny politycznej ? partyjną konkurencją oraz policją polityczną. O działaniach SB wobec rolniczej ?Solidarności? pisze także Karol Seidel w studium przypadku Służba Bezpieczeństwa wobec rolniczej ?Solidarności? na terenie województwa leszczyńskiego w latach 1980?1989. Ten wątek jest też dość istotny w artykule Grzegorza Klonowskiego Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych ?Solidarność? w byłym województwie sieradzkim. Eugeniusz Wilkowski w swoim obszernym studium analizuje historię rolniczej ?Solidarności? w przeciągu całej dekady na Lubelszczyźnie i południowym Podlasiu. Wreszcie, last but not least, artykuł Bogusława Wójcika ?Całe życie był wolny? ? Antoni Bartyński (1933?2012) ? sylwetka działacza ludowego z regionu rzeszowskiego to studium biograficzne człowieka, którego życiorys jest odbiciem historii rolniczych związków zawodowych w latach osiemdziesiątych. Bartyński zakładał ?Solidarność Wiejską?, brał udział w strajkach rzeszowsko-ustrzyckich, był internowany, wreszcie działał w OKOR.