Paedagogia Christiana 2/24 2009

Podmiotowość - według Rabczyńskiego - to bezpośrednie doświadczenie istnienia własnego ja" jako samoistnego podmiotu stanowiącego centrum wszystkich moich" czynności. Termin ten odnosi się zazwyczaj przede wszystkim do człowieka, to on bowiem jest podmiotem, czyli tym, który doświadcza, rozumuje, myśli, dokonuje świadomych wyborów, tworzy. Podmiotowość - jak podkreśla J. Socha - to prawo do istnienia w świecie i dostrzeżenie własnej wartości w samym fakcie istnienia. Uznanie podmiotowości jednostki, jej istnienia i obecności w realnym świecie to pierwszy i konieczny warunek relacji z jednostką i warunek międzyosobowego dialogu. Pierwszych śladów refleksji na temat podmiotowości możemy doszukać się już u wielkich filozofów starożytności. Dopiero jednak chrześcijaństwo pojęciu temu nadało szczególną treść: pojęcie podmiotowości znalazło swoje umocnienie dzięki chrześcijańskiej koncepcji osoby i wolności człowieka oraz związanej z nią odpowiedzialności.
Starożytna moira czy fatum jak też związana z nimi zależność człowieka od zewnętrznych sił decydujących o jego losie i przyszłości nie pozwalały na realizowanie swojego życia w całkowitej wolności, wręcz uzależniały ludzkie myślenie od szeregu uwarunkowań niepozwalających faktycznie czuć się odpowiedzialnym i wolnym. Na fakt ten wskazywał bardzo wyraźnie św. Paweł w 1 Liście do Koryntian, gdy spotkał się z przejawami takiego myślenia nawet wśród samych chrześcijan (por. szczególnie pierwszy rozdział 1 Kor). W Liście do Galatów natomiast św. Paweł wskazywał: Ku wolności wyswobodził nas Chrystus. A zatem trwajcie w niej i nie poddawajcie się na nowo pod jarzmo niewoli" (Ga 5, 1).