Patrioci i zdrajcy

Książka oparta jest na kilkuletnich badaniach archiwalnych na terenie całego kraju oraz w Rosji. Podejmuje próbę odpowiedzi na nurtujące od wielu lat pytania badaczy: dlaczego w Królestwie Polskim w 1846 roku oraz w czasie Wiosny Ludów i Wojny Krymskiej nie doszło do wybuchu powstania narodowego? Czy był to efekt braku istnienia polskich organizacji niepodległościowych w kraju, czy może była to taktyka działania konsultowana z politycznymi przedstawicielami innych zaborów lub polską emigracją? W jakim stopniu do braku zdecydowanych działań zbrojnych Polaków przyczyniła się polityka rosyjskich władz zaborczych? W wielu aspektach książka porusza problematykę nową i mało znaną historykom. Ponadto precyzuje i porządkuje istniejący stan wiedzy omawianego okresu, co pozwoliło zweryfikować utarte poglądy i nadać istotny impuls w badaniach historii Polski XIX w.Autor skupia sie przede wszystkim na poglądach i postawach zbiorowych, ze szczególnym uwzględnieniem różnorodnych form oporu wobec rosyjskiego reżimu wojskowo-policyjnego. Najwięcej miejsca poświęca konspiracjom patriotycznym oraz dramatycznym zazwyczaj losom ich uczestników. Prezentuje stosunki polityczne w Królestwie Polskim w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XIX wieku z perspektywy zwykłych ludzi", którzy muszą zarobić na swe codzienne utrzymanie i płacić podatki, którzy podlegają poborowi do wojska i których w różnym stopniu dotykają surowe ograniczenie swobody myśli, słowa, zmiany miejsca pobytu i zrzeszania się. Pisze też o zwolennikach ugody z rosyjskim zaborcą i jego wiernych sługach. (prof. Andrzej Szwarc)Autor przeprowadził konfrontację rosyjskich materiałów policyjnych z innymi źródłami (). Zabiegi te pozwoliły na głębsze ukazanie kulis prowadzonych działań spiskowych, ale też na bardziej obiektywną ocenę uwarunkować akcji polskich. Jest to niezaprzeczalne osiągnięcie Węgrzynowicza. Autor pokazał aktywną postawę wielu kręgów społeczeństwa polskiego wobec zaborcy rosyjskiego, sens działań polskich organizacji spiskowych i ich przywódców, a także ich błędy (). Przedstawił także politykę władz carskich, samego Mikołaja I, nie cofającą się przed perfidnymi metodami dla osiągnięcia celu zdławienia oporu polskiego społeczeństwa. (prof. Edward Czapiewski)Książka stanowi kompetentnie zarysowane studium dotyczące kluczowego dla Polaków w dobie zaboru problemu niepodległości i dróg prowadzących do jej odzyskania. Autor ukazuje formy aktywności patriotycznych kółek i ogół działań ich uczestników oraz rekonstruuje spiralę terroru rosyjskiego aparatu przemocy i ucisku. (prof. Teresa Kulak)