Pedagogika i język
Perspektywa ponowoczesna

Głównym celem pracy jest rekonstrukcja wybranych wątków współczesnej filozofii postmodernistycznej zorientowanej na kategorię języka w perspektywie możliwych reinterpretacji na gruncie pedagogiki. Inaczej (metaforycznie) rzecz ujmując, cel ten sprowadza się do znalezienia odpowiedzi na pytanie, zadane pierwotnie przez Hilary?ego Putnama, a powtórzone przez Jerzego Kmitę w tytule jego pracy: Jak słowa łączą się ze światem? Interesuje mnie przede wszystkim świat wychowania, ponieważ zakładam, że to właśnie wychowanie jest procesem elementarnym z punktu widzenia edukacji i jej zjawisk. Postmodernizm zasadniczo zakwestionował postrzeganie wychowania w kategoriach waloryzujących jego jakość i poszukujących optymalnej jego postaci na rzecz krytycznego i politycznego opisu tej praktyki w społeczeństwie uwikłanym w mechanizmy wiedzy i władzy. Jednocześnie ponowoczesność zaproponowała zupełnie nowy język owego krytycznego opisu, język, który rezygnując ze statusu narzędzia, uzyskał wymiar konstruowania rzeczywistości, znosząc jej dotychczasowe fundamentalistyczne i esencjalistyczne atrybuty. Ponieważ język już nie tylko opisuje, lecz także tworzy rzeczywistość (wychowania), to pytanie Putnama nabiera w pedagogice szczególnego znaczenia. Taka performatywna i autoreferencyjna perspektywa języka utrzymuje bowiem pytanie o jakość wychowania, a nie tylko opisu, dzięki temu, że proces ten został przynajmniej częściowo przeniesiony na poziom języka z jego nowymi kategoriami w ujęciu postmodernistycznym. Język postmodernistycznie interpretowanej edukacji stał się dzięki temu przestrzenny, performatywny i metaforyczny, a rezygnując z dualistycznych rozróżnień, pozbawił pedagogikę jej tradycyjnych roszczeń przenoszących odpowiedzialność za wychowawcze wybory na tamtą stronę dyskursu.