Peowiacy i harcerze
Powieść z czasów wojny światowej

Nauczycielkami gorzałkonowskiemi były dwie siostry, panny Złotopolskie. Młode, pełne werwy i życia, przejęte ideałami harcerskiemi. Mieszkały sobie po prostu, ale wytwornie.Właśnie skończyły poprawianie zadań szkolnych.??Wiesz co ptasiuniu ? zagadnęła starsza Marja ? pójdziemy do miasteczka...??Bój się Boga, teraz pod wieczór iść milę piechotą, kiedy w dodatku jestem tak zmęczona dzisiejszą nauką...??Nie mamy już żadnych zapasów, a ja jestem głodna...??To trudno, nie umrzemy przecież.??Więc pójdę sama.??Nie puszczę cię. Sądzę, że uda nam się zakupić we wsi trochę chleba i mleka.??Wątpię, ci ludzie są bez sumienia. To jest niesłychane, żeby chłopstwo odnosiło się tak do swoich własnych nauczycielek, które dla ich dobra pracują...??Jeszcze nas nie znają...??Źli ludzie.Ostatecznie poszły.We wsi panował gwar i ruch. Na widok nauczycielek dzieci przerywały zabawę i przyglądały im się z otwartemi buziami, zaledwie jednak te oddalały się, zaczęły wydawać z siebie nieartykułowane dźwięki i rzucać za niemi kamykami i patyczkami. Napotkani po drodze wieśniacy, patrzyli na nie z podełba nie kłaniając się zupełnie.??Siostry uśmiechnęły się smutnie.??Dzicy ludzie... Pamiętasz Stefciu Idzikowce? Jak tam garnęli się do nas chłopkowie...??Ej Mary, a gdzież to ta twoja dotychczasowa pogoda?Weszły do chaty jednego ze swoich uczniów. Brud, nieporządek, nędza, wyzierały tu z każdego kąta. Na tapczanie jęczała chora gospodyni. Marja zabrała się do opatrzenia chorej rany, a potem do robienia porządku, Stefanja zajęła się trojgiem drobnych dzieci, które wyprowadziła na podwórze.Czteroletnie bobo rozpoczęło zaraz z nauczycielką rozmowę:??A Jaśka nima.??A gdzież to poszedł???Pognał bydło.??Kiedy wróci do domu???Nie wiem.??Pewnie na wieczerzę.??Eh, my nie będziemy wieczerzać.??Dlaczegóż to mój mały???Bo matusia chora.??No, a tatuś gdzie jest???Tatusia nima.??A gdzie się podział???Zakopali go do ziemi.Tu małemu stanęły łzy w oczach, a zaraz potem rozpłakał się serdecznie. Marja utuliła dziecię, a potem nakarmiła.Równocześnie Marja prowadziła rozmowę z gospodynią.??A gdzież to wasz mąż???Zabili go.??Jakto... kto???A te psubraty, te zbóje, te żandarmy austryjackie.Twarz jej posiniała z gniewu, a ręce zacisnęły się kurczowo... więcej w książce