Planowanie leczenia i dozymetria w radioterapii Tom 1

W latach 80. ubiegłego wieku, kiedy kończyliśmy studia z zakresu fizyki, zastosowaniepromieniowania jonizującego w leczeniu nowotworów, znane jako radioterapia, miałojuż kilkudziesięcioletnią tradycję. Jednak zarówno w społeczeństwie, jak i wśród ogółufizyków wiedza na temat roli i pracy fizyka medycznego w szpitalu była bardzo ograniczona.W Polsce istniało kilkanaście zakładów radioterapii, zazwyczaj w dużych ośrodkach onkologicznych,chociaż nie brakowało pracowni rentgenoterapii, które stały się zalążkiem obecnie funkcjonującychzakładów radioterapii.Umiejętności, które nabyliśmy w czasie studiów, związane z przeprowadzaniem pomiarów,w tym również promieniowania jonizującego, musieliśmy uzupełniać o wiedzę na temat specyficznychzagadnień dotyczących kontroli parametrów stosowanych w tamtym czasie aparatówterapeutycznych, którymi były tzw. bomby kobaltowe oraz ortowoltowe aparaty rentgenowskie.Po raz pierwszy natomiast zetknęliśmy się z pojęciem planowanie leczenia. Pojęcie toprzetłumaczone z języka angielskiego (treatment planning) do dziś sprawia pewne kłopoty,gdyż nie oddaje skali i wagi problemów związanych z opracowaniem układu wiązek terapeutycznych,doborem rodzaju promieniowania i jego parametrów, energii, wielkości pola, kształtówwiązek, a wreszcie obliczeniem rozkładów dawek, do absorpcji których doprowadzą te wiązkiw organizmie. Należy dodać, że ciało ludzkie ma skomplikowaną budowę i kształty narządówwewnętrznych nie są regularne, a co więcej narządy te w pewnym zakresie zmieniają położenie.Guz nowotworowy ulega redukcji podczas wielotygodniowego procesu radioterapii. Choregonależy przygotować do napromieniania: począwszy od wykonania systemu unieruchomienia,a na dozymetrycznej weryfikacji rozkładu dawki kończąc. Stosowane przez lekarzy radioterapeutówi fizyków medycznych określenie planowanie leczenia może być przez osoby niezwiązanez radioterapią nowotworów uważane za planowanie wizyty pacjenta w kalendarzu i nie sprzyjaupowszechnieniu wiedzy o roli fizyków medycznych w całym procesie leczenia chorych promieniowaniemjonizującym. Niestety nie wprowadzono lepszego określenia i w nazewnictwienaukowym i klinicznym utrwaliła się ta żargonowa nazwa, dlatego też stosujemy ją w niniejszejmonografii. Natomiast uważamy, że w publikacjach, które trafiają do szerszego grona czytelników,należy używać bardziej adekwatnego, choć niestety dłuższego określenia, np. zaplanowanie lubopracowanie układu wiązek terapeutycznych i wyznaczenie rozkładów dawek.Oprócz znajomości zagadnień z dziedziny fizyki, fizyk medyczny powinien wiedzieć i potrafićwyjaśnić, dlaczego nie podajemy dawki jednorazowo w czasie jednej frakcji, a zamiast tego napromieniamychorego w ciągu kilku tygodni, dzieląc dawkę na kilkadziesiąt mniejszych frakcji.