Polacy na Białorusi od Powstania Styczniowego do XXI wieku. Tom IV
Rok 1920 na tle przełomów politycznych XX wieku

Tom IV obejmuje ponad 150 lat historii stosunków polsko-białoruskich, w tym przełomowych wydarzeń historycznych, jakie w tym okresie miały miejsce: I wojnę światową, wojnę polsko-sowiecką 1920 roku, traktat ryski 1921 roku oraz sytuację geopolityczną regionu po II wojnie światowej. Książka jest zbiorem 30 artykułów znanych naukowców z Polski i Białorusi. Poszczególne tematy dotyczą polskiej oświaty, rywalizacji o Białoruś jako strefę wpływów podczas I wojny światowej, postaw Polaków i Białorusinów wobec zmieniającej się rzeczywistości politycznej w latach 1919-1921, konsekwencji traktatu ryskiego, polityki sowieckiej wobec Polaków w BSRR w latach 1921-1941, podziemia polskiego na Białorusi w latach 1939-1956 i jego relacji z ludnością białoruską, funkcjonowania mniejszości polskiej w BSRR po II wojnie światowej, a także sytuacji mniejszości polskiej w Republice Białoruś. (Prof. dr hab. Eugeniusz Mironowicz; Uniwersytet w Białymstoku) Gros artykułów tomu skoncentrowanych jest na problematyce dwu wielkich wojen XX wieku – wojnie światowej 1914-1918 r. oraz związanej z nią genetycznie wojnie polsko-sowieckiej. To nie jest przypadkiem, ponieważ dla wielu narodów I Wojna była nacechowana „optymistyczną tragedią”, ze względu na porażkę w niej wszystkich europejskich imperiów. To z jednej strony, a z drugiej strony ona charakteryzowała się wzrostem świadomości narodowej u „bezpaństwowych” wcześniej narodów. (Prof. dr hab. Ryhor Łaźko; Uniwersytet Franciszka Skaryny w Homlu) Obszerny tom – liczący 736 stron, obszerny jest również pod względem chronologicznym, obejmuje bowiem ponad 150-letni okres historii. Główny nacisk położono na doniosłe okresy historyczne, zjawiska „przełomowe”, wydarzenia decydujące o losach ludzkich. Opublikowane artykuły pozwalają lepiej poznać i zrozumieć historię Białorusi, poprzez losy Polaków (i spolonizowanych Białorusinów). Sposób przedstawiania zagadnień, ich interpretacja, oceny odbiegające od przyjętych w białoruskiej historiografii i zawarte w nich tezy, mogą stać się przedmiotem naukowej dyskusji. (Prof. dr hab. Swiatłana Marozawa; Uniwersytet Janki Kupały w Grodnie) Wielkie zamierzenie intelektualno-edytorskie, jakie podjęto przed czterema laty, aby możliwie najwszechstronniej i z pozycji nie tylko odpowiadającej polskiej racji stanu przedstawić dzieje Polaków na Białorusi, realizowane jest z żelazną konsekwencją. Realizatorom tego zamierzenia udało się zaprosić do współpracy wybitnych znawców przedmiotu z najważniejszych polskich i białoruskich ośrodków naukowych, a także z politycznych kręgów opiniotwórczych. Organizatorzy już czterech edycji konferencji stworzyli trwały, ważny fakt kulturowy i historiograficzny. (Prof. dr hab. Stanisław Nicieja; Uniwersytet Opolski) Dr hab. Tadeusz Gawin (ur. 1951, Łosośna k. Grodna) – obywatel Białorusi, emerytowany oficer zawodowy, polski działacz społeczny, historyk. Ukończył Wyższą Wojskową Szkołę Łączności w Orle i Akademię Łączności w Leningradzie. Na stanowiskach dowódczych i sztabowych w wojskach pogranicznych ZSRR w Zabajkalskim, Pacyficznym i Zachodnim Okręgu Pogranicznym. W 1987 roku, w stopniu ppłk., zrezygnował z kariery wojskowej na rzecz zaangażowania w ruch polskiego odrodzenia narodowego w BSRR. Prezes Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego im. Adama Mickiewicza w Grodnie (1988-90); współzałożyciel i prezes Związku Polaków na Białorusi (1990-2000). Doradca d/s narodowościowych przew. RN S. Szareckiego (1996-99); w 1997 roku sygnatariusz „Karty ’97” – ruchu obywatelskiego obrony praw człowieka oraz niezależności i suwerenności państwa białoruskiego. Doktorat na Uniwersytecie Opolskim (2008), habilitacja na Uniwersytecie w Białymstoku (2019). Pracownik naukowy Centrum Studiów Białoruskich przy Studium Europy Wschodniej UW.