Polacy w Hiszpanii 1808-1814, CZ II: 1810-1814

Kiedy po napoleońskiej epopei w roku 1814 i 1815 wracali polscy weterani z pól bitewnych Europy, z niewoli angielskiej, hiszpańskiej i rosyjskiej, nieśli ze sobą bagaż doświadczeń i wspomnień. Arystokraci, szlachta, mieszczanie, rzemieślnicy i chłopi - żołnierze Cesarza. Wielu z nich, często po latach, chwyciło za pióro, by spisać swe wojenne doświadczenia i przygody. Wielu tylko o nich opowiadało. Wszyscy jednak w swoich lokalnych środowiskach uchodzili za bohaterów. Niestety! Ich wspomnienia wdeptane zostały w błoto, spłonęły w bibliotekach i archiwach lub zostały wykorzystane jako papier do pakowania! Niektóre spoczęły w ciemnych zakamarkach lamusów, piwnic i strychów. Być może spoczywają tam do dziś... Nieliczne, ułamek procenta, ujrzały światło dzienne i przetrwały w formie drukowanej. Jedynie część z nich dotyczyła wojny w Hiszpanii. Jednostkowe doświadczenia żołnierzy Legii Nadwiślańskiej, Księstwa Warszawskiego i pułku szwoleżerów gwardii, wpisane w szerszy kontekst opisu działań wojennych, zawartych w pamiętnikach ich francuskich towarzyszy broni, a także w relacjach strony przeciwnej, hiszpańskiej i angielskiej, dają w miarę pełny obraz trudów poniesionych przez naszych rodaków. W ten sposób mogła powstać opowieść o udziale Polaków w walkach za Pirenejami, uwzględniająca nie tylko powszechnie znane bitwy i oblężenia, ale też liczne epizody, o których dotychczasowe opracowania tematu ledwie wspominały lub całkowicie je pomijały.