Rezydencje magnackie w Kotlinie Jeleniogórskiej w XIX wieku

Arystokracja, jako grupa decydująca przez wieki o polityce, gospo­darce i kulturze, zawsze wzbudzała zainteresowanie badaczy. Życie rezydencji magnackich, ulubiony sposób spędzania wolnego cza­su, zainteresowania, mentalność, widzenie własnej roli w społeczeń­stwie i sposób wpływania na jego życie i losy to sprawy, z którymi warto się zaznajomić. W tym celu najlepiej zwrócić uwagę na rejony ze znacznymi skupiskami arystokratycznych siedzib. Na Dolnym Ślą­sku takimi miejscami są przede wszystkim okolice Wałbrzycha, Świd­nicy i Jeleniej Góry, gdzie do dziś znajduje się wiele pałaców, które w minionych dwóch wiekach należały do najwybitniejszych rodów śląskich powiązanych koligacjami i więzami towarzyskimi z europej­skimi dworami królewskimi i cesarskimi.

Kotlina Jeleniogórska i jej okolice, doskonale nadawały się zarówno do letniego, jak i zimowego wypoczynku. Już na przełomie XVIII i XIX w. swoje rezydencje miało tu kilka rodzin z kręgu arystokracji związanej w dużym stopniu z berlińskim dworem Hohenzollernów. Karl Georg Heinrich hr. von Hoym i Friedrich Wilhelm hr. von Reden byli jedny­mi z pierwszych pruskich wyższych urzędników państwowych, którzy w okolicach Jeleniej Góry stworzyli dla siebie miejsca wypoczynku, a hr. von Reden również wzorcowe gospodarstwo.

Jednak znacznie większe­go znaczenia nabrały tereny Kotliny Jeleniogórskiej z chwilą nabycia w 1822 r. Karpnik przez ks. Wilhelma, brata króla pruskiego, a w latach trzydziestych Mysłakowic i Wojanowa przez samego króla Frydery­ka Wilhelma II. Od tego czasu wielu ludzi przybywało tu ze snobizmu, chcąc znaleźć się blisko króla i dworu. W Karkonoszach być wypadało - jeśli nie na stałe, to przynajmniej z wizytą, w kurorcie lub turystycznie. Jak piszał Ryszard Kincel, "nikt ze znanych ówcześnie ludzi nie oparł się zatem modzie odwiedzenia gór, kędy stąpali od czasu do czasu król, książęta domu panującego lub ich rodziny".

Niniejsza praca dotyczy zasadniczo tych rodów, które były blisko związane z królewskim rodem, oraz rezydencji, które wyróżniały się swoją substancją zabytkową, architekturą, zbiorami w nich zgromadzonymi albo wiązały się z wybitnymi dla dziejów Kotliny Jeleniogórskiej postaciami i zdarzeniami historycznymi.

Romuald M. Łuczyński