Teksty gwarowe ze środkowej Wielkopolski

Drukowany tu zbiór tekstów stanowi niejako dalszy ciąg mych publikacji z 1985 i 1990 roku. Chodzi o dwa tomy tekstów gwarowych z zachodniej i północnej Wielkopolski. Spisałem je podobnie jak poprzednie - z płyt gramofonowych, które wykorzystałem do nagrań terenowych w latach 1951-1953. Przedstawione tu opowiadania wypełniły 56 płyt dwustronnych, co dało 112 tekstów. Omawiane płyty przechowuje się w Zakładzie Dialektologii Polskiej Uniwersytetu A. Mickiewicza w Poznaniu.
Jak wynika z załączonego spisu treści, znajdziemy tu mnóstwo materiałów do dalszych prac nad wielkopolską kulturą ludową, zarówno materialną jak i społeczną. W zakresie kultury materialnej najwięcej informacji przekazujemy tu na temat rolnictwa i narzędzi rolniczych, hodowli i środków transportu. Często występują też relacje o dawnej odzieży i różnych elementach pożywienia. W tekstach z Bnina pojawia się rzadko spotykana tematyka rybactwa.
Szersze koła miłośników folkloru zainteresują opowiadania o zwyczajach rodzinnych i dorocznych. Pierwszy z tych kręgów tematycznych najlepiej ilustrują liczne opisy wesela. Z działu zwyczajów dorocznych natomiast mamy dokumentację na temat wywożenia młodych mężatek do gościńca karczmy na Popielec oraz dyngusu i chodzenia przebierańców z niedźwiedziem na Wielkanoc. O tych zwyczajach opowiada informatorka z Dobieżyna koło Buku, na zachód od Poznania. Od niej też pochodzi garść informacji na temat, jak odbywały się dożynki, wspólne darcie pierza i zabawa na jego zakończenie, czyli tzw. podkurek albo pępek. Tematyka wierzeń ludowych dochodzi do głosu w opowiadaniach o duchach w zamku kórnickim, na południowy wschód od Poznania.
Tyle dla etnologa i miłośnika folkloru. Nie trzeba naturalnie podkreślać, że i polonista znajdzie tu mnóstwo materiałów do dalszych badań nad polszczyzną regionalną Wielkopolski i to w obrębie wszystkich działów systemu językowego. Bogactwo zasobów leksykalnych można będzie wykorzystać w pracy nad wydaniem „Słownika gwarowego Wielkopolski na tle kultury ludowej".
Co do metodologii opracowania nagranych tekstów, to staram się tu jak najmniej retuszować formę stylistyczną wypowiedzi informatorów. Nie wykreślam więc kilkakrotnych nieraz powtórzeń tego samego wyrazu czy anakolutów, czyli wykolejonych konstrukcji składniowych. Bez zmiany pozostawiam też myśli nie dokończone i słowa urwane. Nie ingeruję również w wymawianiową warstwę wypowiedzi, co umożliwia pokazanie procesu rozchwiania wymowy nawet u tej samej osoby. Dzięki temu mamy tu wierny obraz mowy ludowej nie stylizowanej.
Podobnie jak w poprzednich tomach tekstów z Wielkopolski stosuję tu transkrypcję fonetyczną przyjętą w dialektologii polskiej i słowiańskiej. Aby ułatwić czytanie ich przez szersze kręgi czytelników, załączam poniżej najważniejsze objaśnienia pisowni. Lokalizację miejscowości, z których pochodzą drukowane tu teksty gwarowe, pokazuje załączona mapka orientacyjna. Wyznaczone na niej granice gwar środkowej Wielkopolski mają charakter schematyczny. Do każdego tekstu załączam obszerny komentarz w przypisach zawierający objaśnienia słownikowe i gramatyczne.