W hołdzie Niepodległej. Młodzieżowe Marsze Niepodległości w Suwałkach 1980-2021

W albumie zaprezentowano działania, w których wyrażał się patriotyzm suwalskiej młodzieży w ciągu ostatnich stu lat. Zawarte w nim artykuły oraz ilustracje skupiają się na wydarzeniach, w których młodzież odgrywała ważną, a niekiedy wręcz kluczową rolę. Podzielony jest na odsłony: 1919 – 1949 – 1980 – czasy współczesne. Album otwiera tekst Andrzeja Matusiewicza (Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe) poświęcony dwóm najważniejszym patriotycznym upamiętnieniom w Suwałkach. Są to: grób poległych w powstaniu sejneńskim peowiaków, nazywany w Suwałkach Grobem Nieznanego Żołnierza, oraz Dąb Wolności w parku Konstytucji 3 Maja. Pierwszy z nich pochodzi z roku 1919, drugi z 1923. Wokół nich ogniskowały się ważne wydarzenia patriotyczne na przestrzeni całego wieku. Miejsca te symbolizują też ciągłość niepodległościowych działań młodych i dorosłych suwalczan.

Kolejny tekst, autorstwa Jarosława Wasilewskiego (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku), opisuje działania na rzecz niepodległości prowadzone przez suwalską młodzież skupioną przede wszystkim w Polskiej Organizacji Wojskowej. Ich kulminacją było powstanie sejneńskie w sierpniu 1919 r. Następny artykuł, Marcina Markiewicza (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku), poświęcony jest antykomunistycznej konspiracji młodzieżowej z przełomu lat czterdziestych i pięćdziesiątych dwudziestego wieku. Jarosław Schabieński (Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe) opisał z kolei obchody rocznicy 11 listopada w Suwałkach w latach 1980-1981. Młodzież organizowała wówczas marsze niepodległości, których uczestnicy przechodzili spod Dębu Wolności w parku miejskim na grób peowiaków na cmentarzu parafialnym przy ulicy Bakałarzewskiej. Do tej formy obchodów rocznicy odzyskania niepodległości powrócono po 2006 r. Od tego czasu co roku organizowane są Młodzieżowe Marsze Niepodległości, co opisała w ostatnim tekście Sylwia Urbanowicz (Stowarzyszenie Młodzieżowy Marsz Niepodległości w Suwałkach).

Istotną część albumu stanowią zdjęcia i ilustracje. Za szczególnie cenne, a nawet unikatowe, należy uznać zdjęcia z pogrzebu peowiaków w sierpniu 1919 r. oraz zdjęcia z marszu niepodległości w 1980 r. Jednak wartość dokumentacyjną i estetyczną mają też fotografie marszów z lat 2006–2021. Zasób ilustracyjny uzupełniają zdjęcia dokumentujące odsłonięcia ufundowanych staraniem IPN upamiętnień poświęconych młodzieżowym organizacjom antykomunistycznym w Suwałkach oraz komendantowi Sejn w powstaniu sejneńskim Tadeuszowi Katelbachowi.