W kierunku liberalizmu? Recepcja idei liberalnych w Polsce w warunkach transformacji ustrojowej

W literaturze poświęconej tematyce transformacji ustrojowej w Polsce przeważają opinie o spóźnionym przejmowaniu wybranych idei bądź wątków doktrynalnych różnych nurtów liberalizmu, niedostosowaniu do realiów, a także o antyliberalizmie polskiego społeczeństwa. Te sformułowania istotnie wskazują na trudności w jednoznacznym zdefiniowaniu wpływu liberalizmu na transformację ustrojową w Polsce. Liberalizm, jako doktryna, nigdy nie był silnie zakorzeniony w świadomości społecznej. Zyskał natomiast na tyle dużą popularność (przyzwolenie), by stać się odniesieniem i drogowskazem (przynajmniej w początkowym okresie trwania transformacji) dla reformowania zarówno gospodarki, jak i systemu politycznego, a także przemian samego społeczeństwa.


Dla wyjaśnienia tematu tej pracy istotne są też kwestie metodologiczne związane zwłaszcza z kluczowymi pojęciami liberalizmu i jego recepcją w Polsce, a także charakterystyką transformacji. Analiza różnych aspektów doktryny liberalnej musi przy tym uwzględniać różnice i rozbieżności terminologiczne, wynikające z jej wielonurtowości. Pojęcie liberalizmu, podobnie jak określenia innych nurtów myśli społecznej i politycznej, trudno jest precyzyjnie i jednoznacznie zdefiniować. Zauważyć należy jego odmienną charakterystykę w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i Europie Zachodniej, a także różnice interpretacyjne poszczególnych idei bądź wartości.