Wasilij Grossman Pamięć i listy

Życie Grossmana w pisanych przez niego listach i oczami przybranego syna.

Wasilij Grossman (1905-1964) to jeden z najważniejszych pisarzy radzieckich. W czasie wojny był korespondentem wojennym. Uczestnik bitwy stalingradzkiej; z Armią Czerwoną doszedł aż do Berlina. Jako jeden z pierwszych opisał Majdanek i Treblinkę. Najsłynniejsza powieść Grossmana Życie i los, stawiająca znak równości między nazizmem i stalinizmem, nie ukazała się za jego życia, maszynopis skonfiskowano.
Fiodor Huber, przybrany syn Grossmana, z pokaźnego archiwum dzienników, listów i innych pism wybrał te materiały, które by najdobitniej ukazywały niełatwy charakter i skomplikowane życie osobiste Wasilija Siemienowicza. Jest tu więc historia poślubienia przez Grossmana żony przyjaciela, jest historia jego burzliwej miłości do żony poety Nikołaja Zabołockiego, ich wspólnej ucieczki, a następnie powrotu do poprzednich związków.
Przedstawił również Huber życie literackie w ZSRR z całą jego okrutną specyfiką (Niemało miejsca zajęłoby też wyliczenie tych, którzy się ze mną nie witają - wyobraź sobie, całe kolegium Nowego Miru - od Twardowskiego do Sachsa..." - napisał w 1959 roku po zjeździe pisarzy). Najwięcej jednak miejsca poświęcił działalności literackiej Grossmana. Jej początki były spektakularne: opowiadanie W mieście Berdyczowie z 1934 roku przypadło do gustu samemu Gorkiemu. Lecz w 1953 roku ostrej krytyce została poddana jego powieść Za słuszną sprawę o bitwie pod Stalingradem. Najpoważniejszy cios padł osiem lat później. Data aresztowania powieści Wasilija Grossmana Życie i los 14 lutego 1961 roku jest pamiętna w historii literatury rosyjskiej. Do tej pory aresztowano pisarzy, powieść - po raz pierwszy" - zauważa Huber.